"سياه خروس" ، گونه درمعرض تهديد زيست بوم بين الملل

[احسان..]

"سياه خروس" ، گونه درمعرض تهديد زيست بوم بين الملل

سياه خروس " كه در زبان تركي آذري "قره خروس" ، ناميده مي شود، يكي از مهمترين گونه هاي جانوري در معرض تهديد "زيست بوم" بين المللي ارسباران در آذربايجان شرقي محسوب مي شود.


اين پرنده كه نام علمي آن " "Lyrurus mlokosiewiczi است، بومي آذربايجان شرقي بوده و به رغم وجود گونه مشابه ديگري با نام " سياه خروس قفقازي" به دليل خلوص بالاي خود ، از شهرت جهاني برخوردار است.

"سياه خروس" با رنگ هاي بي بديل بال و پرهاي خود از زمان هاي قديم زينت بخش جنگل هاي ارسباران بوده و زيبايي بي نظير آن همواره چشم بوميان محل در طول سده هاي گذشته تاكنون را نوازش مي دهد.

پراكندگي " سياه خروس " محدود به ايران نبوده و در سطح جهاني در مناطق شرقي اروپا در كشورهاي گرجستان، روسيه، تركيه و آذربايجان و ارمنستان نيز وجود دارد.

طول "سياه خروس" ۴۰ تا ۴۸ سانتي متر بوده و جزو پرندگان بزرگ جثه محسوب مي شود كه در پرنده نر رنگ پرها، سياه با جلاي سبز آبي، زير بال ها سفيد با انحنايي به درون بوده و در كنار دم دو شاخه دو لكه سفيد روي شانه ها و يك لكه قرمز تاج مانند بالاي چشم ها ديده مي شود.

پرنده ماده كوچك تر از نر بوده و بر روي بال هاي قهوه اي خرمايي رنگ آن نوارهاي عرضي تيره به تعداد زياد مشاهده مي شود.

زير تنه پرنده ماده " سياه خروس " خاكستري بوده ، انتهاي دم بسيار كوچك آن مستطيلي شكل بوده و تاج بالاي چشم آن به سختي ديده مي شود.

وزن پرنده نر در گونه " سياه خروس " ارسباران بين ۸۰۰ تا يكهزار گرم و ماده ۸۰۰ گرم بوده و تخم هاي پرنده بين چهار تا هشت عدد متغير است.

"سياه خروس" از نظر قوانين و مقررات حفاظت محيط زيست كشور جزو گونه هاي در معرض انقراض و از نظر بين المللي در معرض تهديد محسوب شده و بر اين اساس شكار ممنوع مي باشد.

به رغم اهميت گونه هاي جانوري و گياهي در كشورهاي مختلف جهان " سياه خروس " به عنوان يك گونه در حال انقراض تاكنون به نحو شايسته مورد توجه نبوده و تحقيقات انجام شده در مورد آن بسيار ناچيز مي باشد.

در واقع اين گونه جانوري در دهه ۱۹۶۰ ميلادي ، زماني كه " درك اسكات " ( ، (DREK SCOTT كتاب " پرندگان ايران " را با مساعدت بخش محيط زيست يونسكو، منتشر كرد، شناخته شد.

متخصصان بخش محيط زيست در آن زمان، "سياه خروس" را در منطقه محدودي از شمال غرب ايران يافتند.

در طول حدود سه دهه گذشته ، مطالعات دامنه داري در مورد حيات وحش " سياه خروس " در ايران انجام نگرفته است.

منبع اصلي اطلاعات مربوط به اين گونه جانوري ، مربوط به تحقيقاتي اوليه آن است، با اين وجود دو متخصص بين المللي محيط زيست، تحقيقاتي را درباره زيستگاه ، توزيع جمعيتي و وضعيت "سياه خروس" با مشاركت بخش محيط زيست يونسكو انجام دادند كه نتايج آن در اواخر سال ۲۰۰۲ ميلادي منتشر شد.

در واقع زيست "سياه خروس" در زيست بوم بين المللي ارسباران كه در " پهنه بندي " سازمان يونسكو به ثبت رسيده و از اهميتي ملي و بين المللي برخوردار است ، لزوم توجه بيشتر به اينگونه را اجتناب ناپذير مي سازد.

مساحت "زيست بوم" بين المللي ارسباران در شهرستان كليبر كه يك منطقه حفاظت شده مي باشد ، ۷۲ هزار و ۴۶۵ هكتار است كه از اين ميزان ۲۰ هزار هكتار براي سكونت و زيست " سياه خروس " مناسب مي باشد.

محيط بانان و شكارچيان محلي آماتور ، وجود "سياه خروس" در دو نقطه از منطقه حفاظت شده ارسباران به نام هاي " دوغرون " و " كلن " را تاييد كرده اند.

گزارش هاي جديد در ارتباط با اين گونه بوسيله GPS تهيه نشده و بر اين اساس ممكن است آمار و اطلاعات مربوط به " سياه خروس " فاقد اعتبار باشد.

در خصوص نحوه زاد ولد " سياه خروس " بايد گفت كه مطابق اطلاعات محلي ، نمايش هاي جفت گيري اين گونه جانوري در اوايل فروردين آغاز شده تا اواسط ارديبهشت ماه ادامه مي يابد.

" سياه خروس " به طور متوسط بين چهار تا هشت تخم مي گذارد و پرنده ماده از اواخر ارديبهشت تا اواسط خرداد و پس از يك دوره خوابيدن روي تخم به مدت ۲۰ تا ۲۴ روز به همراه جوجه هايش مشاهده مي شود.

تا اين اواخر اطلاعات دقيقي درباره جمعيت " سياه خروس " در دست نبوده و جمعيت تخمين زده شده در گذشته نيز براساس مشاهداتي بود كه در مناطق محدودي از زيستگاه اين گونه جانوري و سالي يكبار انجام مي گرفت.

كوهستاني ، دور از دسترس و وحشي بودن زيستگاه " سياه خروس" ، مشاهده آن را دشوار ساخته و براين اساس ،اعتبار تعداد جمعيت اين گونه جانوري همواره محل بحث بوده است.

مطابق گزارش قديمي ، جمعيت " سياه خروس " در سال ۱۹۶۹ ميلادي بين ۳۰ تا ۴۰ قطعه بوده كه اين رقم در اوج خود يعني سال ۱۹۷۴ ميلادي به ۱۰۰ تا ۱۵۰ قطعه افزايش يافته است.

مهمترين عامل تهديد "سياه خروس" به عنوان يكي از گونه هاي نادر جانوري جهان ، چراي بي رويه احشام در زيستگاه آن ، جنگل زدايي و نابودي علفزارهاي محل سكونت اين پرنده توسط اهالي محلي مي باشد.

به نظر مي رسد كه شكار غيرقانوني در گستره محدودي از زيستگاه" سياه خروس" روي داده و نقش آن در انقراض نسل اين گونه به اندازه ساير عوامل نيست.

به عقيده كارشناسان ، فقدان اطلاعات و سوء مديريت ، خطر اصلي براي " سياه خروس " ساكن زيست بوم بين المللي ارسباران است .

سرپرست اداره كل محيط زيست آذربايجان شرقي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ، جمعيت " سياه خروس " را يكصد قطعه ، در منطقه حفاظت شده كلن ذكر كرد.

ميرمحسن حسيني قمي افزود: برنامه اصلي محيط زيست استان براي حفظ اين گونه منحصر به فرد ، حفاظت از گونه هاي موجود در زيستگاه هاي اختصاصي و حفظ تنوع ژنتيكي آنها مي باشد.

وي خاطرنشان كرد: احياي نسل گونه هاي كمياب منطقه از ديگر اولويت هاي محيط زيست آذربايجان شرقي است.

منبع خبرگزاري ايرنا