مسمومیت طیور با مواد معدنی و ویتامینی

[nazmi]

مسمومیت طیور با مواد معدنی و ویتامینی
هاله یحیی زاده
● مسمویت ویتامین a :
jensen و همکاران (۱۹۸۳) ملاحظه کردند که زمانی که به پرندگان ۶ هفته جیره ای که حاوی iu ۱۲۰۰۰ ویتامین a به ازای هر کیلوگرم جیره بودخورانده شد کاهش شدیدی در میزان رشد مشاهده گردید و این کاهش رشد همراه با کاهش میزان رنگدانه های بدن و نقص تکامل اسکلتی بود . این مؤلفین نتیجه گرفتند که سطوح بالای ویتامین a برای پرندگان سمی می باشد .
مطالعات بعدی veltmann و همکاران (۱۹۸۶) دریافتند که زمانی که پرندگان با iu ۳۰۰ ویتامین a به ازای هر گرم وزن بدن تغذیه شوند کاهش شدیدی در میزان رشد آنها مشاهده می شود به ویژه این کاهش رشد در سن ۱۶ روزگی بسیار فاحش است . هم در جوجه های گوشتی و هم در مرغان تخمگذار زیادی ویتامین a باعث استخوانسازی غیر طبیعیدر استخوانهای بلندمیگردد .
اگرچه در جوجه های گوشتی مسمومیت همراه با ضایعات راشیتیسمی بود .veltmann و همکاران در مطالعات بعدی عنوان کردند که اثرات مسمومیت با ویتامین a می تواند با برداشت یا متابولیسم ویتامین ویتامین d۳ ارتباط داشته باشد جوجه ها و پولت هایی که iu ۸۳۰ ویتامین a به ازای هر گرم وزن بدن دریافت کردند کاهش شدید رشد از خود نشان دادند که این کاهش رشد با دادن ویتامین d۳ اضافی تصحیح شد .
به نظر می رسد مصرف بیش از حد ویتامین a مانع از انتقال ویتامینهای محلول در چربی میشود بویژه اگر از پروتئینی متصل شونده به اسید چرب در جیره انتقال داده شده باشد . دراین مطالعات تعداد زیادی از پرندگان علائم ریکتز را نشان دادند اگرچه مؤلفین نتیجه گرفتند که td ممکن است به دلیل اثر آنتاگونیسمی ویتامین a و d۳ بوجود آید .در مطالعه ای که توسط metz و همکاران (۱۹۸۵) انجام گرفت ارتباط بین ویتامین a و d۳ را تأیید می کند .
● اثرات مسمومیت ویتامین a و d۳
▪ مشاهدات عمومی درصد خاکستر استخوان وزن بدن در ۲۵ روزگی (گرم) جیرهٔ غذایی
▪ هیچگونه ناهنجاری دیده نشد ۴۴ ۶۴۱ کنترل
▪ لنگش شدید ـ ریکتز ۲۹ ۳۱۳ جیره حاوی ویتامین a بالا
▪ سنگهای مجاری ادرار ۴۳ ۵۲۷ جیره حاوی ویتامین d۳ بالا
▪ هیچگونه ناهنجاری دیده نشد ۴۸ ۵۹۵ جیره حاوی ویتامین a+d۳ بالا
از داده های بالا مشخص است که سطوح بالای ویتامین a باعث افزایش نیاز بدن به ویتامین d۳ می شود.
● مسمویت با ویتامین e :
هنگامی که پرندگان جوان جیره حاوی iu ۱۰۰۰ ویتامین e به ازای هر کیلوگرم جیره دریافت داشتند هیچگونه تأثیر منفی بر عملکرد پرنده نداشت و زمانی که پرندگان iu ۲۲۰۰ ویتامین e به ازای هر کیلوگرم جیره دریافت کردند تأثیر منفی بر عملکرد پرنده داشت . ( march و همکاران ۱۹۷۳ ) سطوح سمی ویتامین e همچنین باعث کاهش فعالیت تیروئید و همچنین کلسیفیکاسیون استخوانی می شود و این به دلیل افزایش پروترومبین است که باعث تخریب متابولیسم ویتامین k می شود .
murphy و همکاران (۱۹۸۱) نشان دادند که مصرف iu ۱۰۰۰۰ ویتامین e به ازای هر کیلوگرم جیره برای پرندگان جوان بسیار مضر بوده که این همراه با تغییر متابولیسم که باعث کاهش سطوح کلسیم و فسفر همراه با کاهش میزان خاکستر استخوان می باشد .murphy و همکاران (۱۹۸۱) عنوان کردند که زیادی ویتامین e باعث افزایش نیاز به ویتامین d۳ می شود .
nockles و همکاران مشاهده کردند که با خوراندن طیف وسیعی از ویتامین e یک کاهش فصلی در میزان رشد پرندگان در ۵ هفتگی بوجود آمد . با افزایش مصرف بیش از iu ۴۰۰۰ ویتامین e به ازای هر کیلوگرم جیره کاهش رنگدانه های پوست مشاهده شد درحالیکه خوراندن iu ۸۰۰۰ ویتامین e به ازای هر کیلوگرم جیره مشخص ترین علامت مشاهده پرندگانی با پرهای چرب بود .
● مسمومیت با ویتامین d۳ :
مقادیر بالای ویتامین d۳ منجر به رسوب کلسیم در کلیه ها می شود و این علائم بویژه در پولت های بوقلمون که برای درمان ریکتز مقدار ویتامین d۳ در غذای آنها افزایش یافت دیده شد . ameenuddin و همکاران دریافتند که مصرف ۵۰۰۰ میکروگرم ویتامین d۳ به ازای هر کیلوگرم جیره مرغان تخمگذار هیچگونه تأثیری بر عملکرد آنها نداشت و سطوح بالای ویتامین d۳ هیچگونه تأثیری بر تولید تخم مرغ و یا قابلیت جوجه در آوری نداشت اگرچه کاهش در وزن تخم مرغ ها و ضخامت پوسته و باروری مشاهده شد ولی مشخص نیست که آیا این تأثیرات به دلیل کاهش مصرف غذا بوده یا نه .
در سالهای اخیر علاقه زیادی در مورد استفاده از متابولیت های مختلف ویتامین d۳ و چگونگی تأثیر آن بر متابولیسم کلسیم بویژه در پرندگان جوان صورت گرفته است . این متابولیت ها در غلظت های خیلی پایین در رژیم غذایی مصرف می شوند چون احتمال مسمومیت وجود دارد .
مسمومیت طیور با گاز کربنیک و متان و هیدروژن سولفوره و گاز فرمل:
این گاز به فرمول شیمیایی co۲ بوده و در برخی از لانه ها به علت تهویه بد ممکن است افزایش یافته و سبب عوارضی درطیور گردد. گازی است بی رنگ و بی بو و سبک تر از هوای معمولی و افزایش آن درلانه سبب تنگی نفس و حتی مرگ پرنده می شود. سوخت ناقص بخاری و دستگاه مادر سبب افزایش این گاز در لانه می شود هنگامی که غلظت آن در لانه بیش از ۲۵۰۰ قسمت درمیلیون شود عوارضی مانند بالا رفتن تعداد تنفس ، چرت زدن و بی حالی و آسیب ریه در طیور می گردد. چنانچه غلظت آن ۴۰۰۰ قسمت در میلیون برسد تبادل گازها در ریه مختل می شود در طی ۳۰ دقیقه سبب مرگ پرنده می گردد. برای پیشگیری از عوارض این گاز به وسیله استفاده از دستگاه های تولید حرارت مطمئن در لانه و همچنین تهویه مناسب غلظت گاز را می توان به حداقل رساند. در کالبد گشایی مرغ های تلف شده معمولا" رنگ ریه آلبالویی قرمز می باشد.
● مسمومیت با گاز متان
این گاز به فرمول شیمیایی ch۴ است . گازی است بی رنگ و بی بو ، به علت نشت گاز از دستگاه های مادر مصنوعی و یا خاموش شدن آنها به علت کوران و یا علل دیگر گاز در لانه متراکم می شود و سبب تنگی نفس و حتی خفگی و مرگ طیور می گردد. به علت اینکه این گاز به شدت قابل اشتعال است تجمع آن در لانه ممکن است تولید انفجار و آتش سوزی نماید.
● مسمومیت با گاز هیدروژن سولفوره
این گاز به فرمول sh۲ می باشد ، بی رنگ بوده و بوی مشخص تخم مرغ گندیده می دهد و چون سنگین می باشد اغلب مستقیما" در روی مرغ و جوجه که در بستر پرورش می یابند اثر می گذارد. این گاز بسیار سمی است و اگر ۰۰۲/۰ – ۰۰۵/۰ درصد با هوای لانه مخلوط گردد تولید ناراحتی چشم می نماید. اگر غلظت آن بالا باشد تولید سردرد و سرگیجه و هیجان می نماید. غلظت ۰۸/۰ تا ۱۰/۰ درصد بعد از مسمومیت نیم ساعت موجب مرگ پرنده می شود. در شرایط بهداشتی معمولا" تراکم این گاز به مقداری نیست که سبب عوارض مشهود و یا مرگ و میر شود ولی چنانچه به عللی غلظت آنها در لانه افزایش یابد ، مرغان را ضعیف نموده و مستعد ابتلا به بیماری های تنفسی می نماید و در شرایط استثنایی حتی سبب مرگ می گردد.
● مسمومیت با گاز فرمل
از گاز فرمل سال هاست که در تشکیلات جوجه کشی و همچنین در مرغداری ها بطور وسیع برای ضد عفونی استفاده می شود. این گاز با وجود مضراتی که دارد یکی از بهترین مواد ضد عفونی کننده در لانه های طیور به شمار می رود زیرا علاوه بر ارزانی دارای اثر شدید ضد میکروبی و ضد ویروسی است. گاز فرمل از ترکیب فرمالین با پرمنگنات پتاسیم و یا به صورت بخار شدن مایع یا پودر تولید می شود برای ضد عفونی لانه ها معمولا" از ترکیب cc ۳۵ فرمالین و ۵/۱۷ گرم پرمنگنات پتاسیم برای هرمتر مکعب لانه استفاده می شود.
در برخی موارد آلودگی نسبت بیشتری را توصیه می کنند. بعد از ضد عفونی لانه که به مدت ۲۴ ساعت طول می کشد باید به وسیله تهویه ، تمام گاز را از لانه خارج نمود ولی ممکن است در اثر عدم مدیریت در حالی که هنوز گاز کم وبیش در لانه وجود دارد جوجه ریزی انجام گیرد. در این صورت جوجه ها دچار ناراحتی تنفسی و ورم ملتحمه چشم و حتی مرگ گردند. در قسمت هچر ماشین جوجه کشی چنانچه در هنگام درآمدن جوجه ها از این گاز استفاده شود خطرناک بوده و سبب تورم حنجره و بیماری تنفسی می گردد. در کالبد گشایی گاهی ادم زیر جلدی التهاب دهان و حلق و حنجره دیده می شود ولی جراحات در کیسه هوایی دیده نمی شود. برای جلوگیری ازمسمومیت باید حداقل ۲۴ ساعت بعد از ضد عفونی لانه با گاز فرمل جوجه ریزی نمود برای از بین بردن گاز فرمل از لانه می توان از مایع آمونیاک درلانه استفاده نمود.